غربت سیمای اهل بیت در سینما
با وجود آن که سینما ظرفیت پرداخت به موضوعات متنوعی را دارد؛ اما جای خالی نگاه به موضوعاتی همچون محرم، اربعین و کربلا در سال‌های اخیر سینمای ایران بسیار دیده می‌شود.
به گزارش دیده بان هنر و به نقل از خبرنگار فرهنگی ایرنا؛ بیش از یک قرن از تولد سینما می‌گذرد و در تمامی این سالها در سینمای بین‌الملل و جهانی، فیلم‌ها با ژانرهای متنوعی تولید شده که در بین آن‌ها، آثار زیادی برای ترویج دین و الهیات ساخته شده‌اند. در واقع، بسیاری از نظریه‌پردازان معتقدند سینما را می‌توان در خدمت دین و الهیات (اسلام و مسیحیت) گرفت و آن را همچون مسجد یا کلیسایی در نظر گرفت که از این بستر، مفاهیم و معانی را به مخاطب منتقل کرد.
قرن‌هاست محرم و عزاداری برای امام حسین (علیه‌السلام) در میان ایرانیان نه تنها یک ارزش به حساب می‌آید، بلکه تبدیل به سنت و فرهنگ شده است. هر سال با آغاز دهه اول محرم، ایستگاه‌های صلواتی در کوچه و خیابان‌ها بنا می‌شوند و خانه، شهر و روستا تا پایان اربعین حال و هوای کربلا و عزادارای برای اولاد علی علیه‌السلام دارد. از آن‌جا که هنر هم بازنمایی واقعیت است، در مدیوم‌های مختلف هنری –به‌ویژه رسانه‌های جمعی- شاهد تولید آثار محرمی هستیم.
هرساله تلویزیون، در دستور کار خود تولید سریال‌های مناسبتی را برای اعیاد، ماه رمضان و ماه محرم قرار می دهد که از جمله آثار تلویزیونی محرم می توان به سریال های «روز دهم»، «مرضیه»، «پریدخت» و سریال «مختارنامه» اشاره کرد که برای پخش در ماه محرم در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند. از طرفی دیگر، سینما به عنوان مدیوم هنری و خاص‌تری نسبت به تلویزیون، بستر پرداخت و وسعت بیشتری نسبت به تلویزیون دارد؛ اما متاسفانه در این سالها آثار مذهبی کمتری در این مدیوم ساخته و پرداخته شده اند.
فیلم‌های سینمایی که دین را در بستر تاریخ روایت می‌کنند تعداد بسیار اندک دارند و اگر بخواهیم از میان آن‌ها به فیلم‌های که در رابطه با واقعه عاشورا یا محتوای مرتبط با امام حسین علیه‌السلام می‌پردازند نگاه کنیم، انگشت‌شمار هستند. «سفیر» به نویسندگی و کارگردانی فریبرز صالح، «روزواقعه» به کارگردانی شهرام اسدی و «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش عنوان ۳ فیلمی است که به واقعه عاشورا از مناظر گوناگون پرداخته‌اند. فیلم‌های سینمایی دیگری هم بوده‌اند که در این سالها ساخته شده باشند و در آن اشاره هایی به امام حسین علیه‌السلام یا حال و هوای دهه اول محرم داشته‌اند. آثاری همچون «به خاطر هانیه»، «دست‌های خالی»، «دلشکسته»، «هیهات»، «عصر روز دهم»، «من و زیبا» از جمله همین فیلم‌های سینمایی هستند که در آن سنت برگزاری عزاداری محرم دیده می‌شود.
یکی از موضوعات قابل پرداخت دینی که به یکی از مباحث پر بحث این سالها تبدیل شده است، ماجرای سفر به کربلا و نجف در ایام اربعین است که میلیون‌ها ایرانی در آن شرکت می‌کنند و نقش مهمی در زندگی معنوی ایرانیان دارد. با تمام این تفاسیر، فیلم سینمایی نمی‌توان یافت که در رابطه با این رویداد مهم باشد یا کاراکترهای آن سفری زیارتی به این مکان مقدس داشته باشند. سوال اصلی این است که سازمان و ارگان‌های دولتی نیز برای تولید چنین فیلم‌های تلاش چندانی نکرده‌اند.
شاید بتوان گفت از میان تمامی این سازمان‌ها، سازمان سینمایی سوره وابسته به حوزه هنری، تولیدات بیشتری نسبت به دیگر ارگان‌های دولتی در رابطه با موضوع دین و الهیات و همچنین محرم داشته است. در فیلم‌های سینمایی «به خاطر هانیه» کیومرث پوراحمد (۱۳۷۳)، «مسافرری» داوود میرباقری (۱۳۷۹)، «خداحافظ رفیق» بهزاد بهزادپور (۱۳۸۲)، «سهم گمشده» حسن نجفی (۱۳۸۶)، «خدا نزدیک است» علی وزیریان (۱۳۸۵)، «یه حبه قند» رضا میرکریمی (۱۳۸۹)، «مروا» کریم فائقیان (۱۳۹۲) و «مصلحت» حسین دارابی (۱۳۹۹) که تولیدشده در این سازمان هستند، به موضوع امام حسین علیه‌السلام و محرم اشاره شده است. همچنین مستند «کربلا جغرافیای یک تاریخ» به گویندگی شهاب حسینی و تله‌تئاتر «کاتب اعظم» ساخته مهدی غفوری از جمله دیگر آثار مرتبط با محرم سازمان سینمایی سوره هستند.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، برخی از این آثار نام برده به دلیل کیفیت خوب حتی یک سکانس تاثیرگذار در ذهن مخاطب ماندگار شدند که از بین آن ها می توان به سه فیلم «روز واقعه»، سکانس‌هایی از «دلشکسته» و«یه حبه قند» اشاره کرد که همچنان از سکانس‌های آن‌ها در رسانه‌ها استفاده می‌شوند. فیلم سینمایی «رستاخیز» ساخته احمدرضا درویش نیز با این که به طور کامل در ارتباط با حوادث عاشوراست؛ اما به دلیل توقیف‌های چند ساله و حذف برخی سکانس‌ها، هیچ گاه به اکران رسمی نرسید و شکست خورد.
در پایان می‌توان گفت کمبود تولیدات فاخر مذهبی نه تنها در سینما، نمایش خانگی و حتی مستندهای ایرانی احساس می‌شود بلکه در چند سال اخیر حتی تولیدات مذهبی سریال‌های تلویزیونی نیز رو به کاهش رفته است. با وجود این که در سطح شهر، مناسبت‌های مذهبی همچنان برقرار است؛ اما سازمان‌های سینمایی تلاش چندانی برای نشان دادن مناسبت‌های مذهبی حتی اعیاد انجام نمی‌دهند.
