پخش سریال «سرزمین کهن» پس از ۱۰ سال توقیف با نام جدید «سرزمین مادری»
چند قسمت اول سریال سرزمین کهن به کارگردانی کمال تبریزی اولین بار در دی ماه ۱۳۹۲ از شبکه سوم سیما پخش شد که به دنبال اعتراض بختیاری ها و توهین آمیز دانستن این سریال، پخش آن متوقف شد و طی این ۱۰ سال چندباری صحبت اصطلاح و پخش آن مطرح شده بود، اما هرگز به نتیجه نرسید. حالا پس از یک دهه، پخش این سریال با نام جدید سرزمین مادری از پلتفرم تلوبیون آغاز شده است.
به گزارش دیده بان هنر و به نقل از روزیاتو؛ کمال تبریزی آثار جنجالی ای همچون لیلی با من است و مارمولک را کارگردانی کرده که هر کدام نسبت به زمانه خود، دید متفاوتی به جریان جامعه داشتند. این کارگردان در تلویزیون یکی از معروف‌ترین سریال‌های زندگینامه‌ای به نام شهریار را کارگردانی کرده و در سال ۱۳۸۷تا ۱۳۹۲ دست به ساخت سریالی تاریخی و جنجالی به نام سرزمین کهن زد.
این مجموعه قصد به تصویر کشیدن اتفاقات و جریانات اجتماعی، سیاسی و تاریخی بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ هجری شمسی را داشت و در دی ماه ۱۳۹۲ اولین قسمت این سریال از شبکه سه سیما پخش شد. اما سرانجام پس از سه قسمت با اعتراض به توهین به قوم بختیاری و تحریف تاریخ پخش این سریال با توقف روبه‌رو شد.
اعتراض نمایندگان مجلس
سریال سرزمین کهن در سال ۱۳۹۲ روی آنتن تلویزیون رفت، اما پس از پخش تنها چهارقسمت، متوقف شد و پس‌ازآن هم هرگز به آنتن نرسید. برخی اعتراضات قومیتی که با عصبانیت نمایندگان قومیت‌ها در مجلس همراه شد، درنهایت به توقف پخش این سریال انجامید. اسماعیل جلیلی، نماینده مسجدسلیمان در مجلس در پی پخش سرزمین کهن، اقدام صداوسیما در تحریف تاریخ بختیاری را غیرحرفه‌ای، اختلاف‌افکنانه و دشمن‌شاد‌کن دانست و خواستار توقف این سریال تا زمان اصلاح آن شد. محمد‌تقی توکلی، نماینده الیگودرز نیز در صحن علنی مجلس، به تقبیح این سریال پرداخت و عباس پاپی‌زاده، نماینده دزفول پس از بیان اظهاراتش در محکوم‌کردن این مجموعه، از ارسال پرونده سریال سرزمین کهن به شورایعالی امنیت ملی خبر داد.
در ادامه ۷۰ نفر از نمایندگان قومیت‌های مختلف طی بیانیه‌ای عملکرد سازمان صداوسیما را نامناسب و آن را توهین‌آمیز دانستند؛ تذکرات کتبی آن‌ها به‌جهت اهانت به مردم بختیاری به سازنده سریال و نیز تذکرات به ریاست سازمان صداوسیما، شورای نظارت بر صداوسیما و نیز وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در صحن علنی مجلس توسط ضرغام صادقی، عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی قرائت شد.
واکنش تبریزی به اعتراضات
کمال تبریزی در واکنش به این اعتراضات گفته بود: «اسامی شخصیت‌های این سریال صرفاً نام خانوادگی افراد است و اشاره‌ای به هیچ‌یک از اقوام غیور و دلاور کشور ندارد. قهرمان اصلی سریال که نقش مهم و مؤثری در نهضت خرداد و همراهی با روحانیت و امام (ره) دارد، از همین خانواده بختیاری است و قضاوت درباره شخصیت‌های مثبت و منفی این سریال، به صبر و حوصله بیشتری احتیاج دارد.» همچنین کمال تبریزی همراه عباس سلیمی‌نمین، مشاور تاریخی پروژه و سایر دست‌اندرکاران سریال سرزمین کهن، در نامه‌ای به معاونت سیما در مورد نقش برجسته قوم بختیاری و مبارزات آنان در این سریال توضیح دادند.
با این‌حال در پایان این نامه از آن‌هایی که از این سریال دلخور شده بودند، اینگونه دلجویی شد: «بی‌تردید دست‌اندرکاران این سریال به‌هیچ‌وجه حتی در تصورات ذهنی خویش، قصد کوچک‌ترین بی‌احترامی‌ای به ساحت مردم شریف و پرافتخار بختیاری را نداشته‌اند. مشاهده قسمت‌های آتی این مجموعه تلویزیونی، مؤید این واقعیت خواهد بود. با این وجود چنانچه پخش قسمت‌های اولیه این مجموعه موجب رنجش‌خاطر هموطنان عزیز بختیاری شده است؛ مراتب عذرخواهی خود را اعلام می‌کنیم. حساسیت‌هایی که برای این سریال پیش آمد، بهانه‌جویانه بود و بخش عمده‌ای از آن به حذفیاتی برمی‌گردد که در فیلمنامه صورت گرفت و باعث شد که این سوءتفاهم‌ها در فیلمنامه به‌وجود بیاید و حکایت این ضرب‌المثل است که می‌خواستند ابرویش را درست کنند، چشمش را هم کور کردند. دقیقاً این اتفاق برای سریال سرزمین کهن افتاد. یعنی آنقدر فیلمنامه را دستکاری کردند و فشار‌های بی‌منطق به سریال وارد شد که دستکاری‌های اعمال‌شده و حذف صحنه‌هایی که تعیین‌کننده و کلیدی بودند، باعث شد چنین سوءتفاهمی به‌وجود آید.»
اقدامات عزت الله ضرغامی
در زمان پخش سریال سرزمین کهن، ضرغامی، رئیس وقت صداوسیما بود. او بدون تشریفات و اطلاع قبلی، حتی با پوشیدن لباس قوم بختیاری، به مسجدسلیمان سفر کرد و در جمع مردم منطقه ضمن دلجویی و عذرخواهی از مشکل پیش‌آمده، از اصلاح سریال و پخش آن از تلویزیون خبر داد. ضرغامی گفت، برخی بخش‌های سرزمین کهن حذف می‌شود. او همچنین گفت که زمان را از دست نمی‌دهد و در آینده، زمانی که کل این بحث بختیاری از داستان این سریال حذف شد، با همکاری فرهیختگان و همکاران یک مجموعه بسیار جذاب و خوب از بختیاری‌ها در این سریال پخش خواهد شد که اگر اقوام بختیاری بار اول آن را ملاحظه کنند، اصرار خواهند کرد که هرچه زودتر باز هم مجموعه‌ای ساخته و این موارد در آن دیده شود.
یک‌دهه توقیف
با وجود وعده‌های ضرغامی، اما از آن زمان تاکنون که بلاخره این سریال با تغییر نام به سرزمین مادری و اصلاحات به پخش رسید، یک دهه گذشته است. در این سال‌ها با آمدن هرکدام از رؤسای جدید سازمان صداوسیما، تلاش‌هایی مبنی بر پخش این سریال صورت گرفت؛ حتی یک پژوهشگر تاریخ بختیاری با حضور در یک برنامه تلویزیونی اینگونه اظهار کرد: «ما بختیاری‌ها زود قضاوت کردیم و فقط چند قسمت از این سریال را دیدیم درحالی‌که قهرمان داستان، شخصیتی لر و بختیاری است و گفته‌اند اواسط داستان از این قوم ایرانی خیلی تعریف و تمجید می‌شود.» این پژوهشگر همچنین عنوان کرد که قرار است چندنفر از بزرگان قوم بختیاری، این سریال را تا انتها تماشا کنند و با مذاکره آنان با صداوسیما، این سریال به پخش برسد.
چندبار دیگر درباره حل مشکل سرزمین مادری و پخش آن اطلاع‌رسانی شد، اما هیچ‌وقت این امکان فراهم نشد. این سریال هم سریال پربازیگری است؛ شهاب حسینی، جواد عزتی، بابک حمیدیان، الهام حمیدی، امیر آقایی، مهدی شادمان، نیکی کریمی، محمدرضا فروتن، محسن تنابنده، پژمان بازغی، شبنم قلی‌خانی، ثریا قاسمی، مرحوم پرویز پورحسینی، حسین محجوب، فرهاد قائمیان، هنگامه قاضیانی، حسن پورشیرازی، جعفر دهقان، فرشته صدرعرفایی، علیرضا خمسه، میترا حجار، رضا کیانیان، هومن سیدی، سام درخشانی، سعید راد، لیلا زارع، مهران رجبی، ترلان پروانه، ارسلان قاسمی، پریوش نظریه، حسین مهری و ده‌ها بازیگر مطرح دیگر در این سریال ایفای‌نقش کرده‌اند.
در نهایت بعد از اعلام پیمان جبلی، رئیس مرکز سیمافیلم در اردیبهشت ماه امسال با نام بردن از سریال سرزمین کهن با نام جدید سرزمین مادری که قرار است در سال ۱۴۰۲ از تلویزیون پخش شوند، از آماده‌سازی سریال کمال تبریزی برای رسیدن به آنتن خبر داده بود، اما پس از آن درباره وضعیت پخش این سریال از آنتن صداوسیما، خبری اعلام نشده است.
