درباره سریالی که پس از ۱۰سال توقیف، رنگ آنتن را به خود دید/ سرگذشت عجیب سرزمین مادری

سریال جنجالی «سرزمین مادری» که به بررسی وقایع سیاسی، تاریخی و اجتماعی ایران از سال ۱۳۲۰ خورشیدی تا انقلاب اسلامی می‌پردازد سرانجام به آنتن تلویزیون رسید و پخش آن از پنجشنبه گذشته از شبکه۳ سیما شروع شد.

به گزارش دیده بان هنر و به نقل از قدس آنلاین؛ این سریال براساس فیلم‌نامه‌ای از علیرضا طالب‌زاده توسط کمال تبریزی با نام «سرزمین کهن» در سال ۹۲ در سه فصل ۲۰قسمتی ساخته شد و داستان سریال درباره پسری به نام رهی است که قصه زندگی او در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ روایت می‌شود. سرزمین کهن در سال ۹۲ پس از پخش چهار قسمت توقیف شد. علت توقیف هم مربوط به سکانسی بود که امیر آقایی در نقش اردکانی، معلمی با اندیشه‌های چپ، رو به بیتا فرهی در نقش خواهر ناتنی‌اش، فریاد می‌کشد و دیالوگی می‌گوید که با توجه به اینکه بختیاری نام خانوادگی خواهر ناتنی او است، استفاده از این نام خانوادگی برای بختیاری‌ها معنای توهین به این قوم را تداعی کرد و ماجرای اعتراض‌ها از همان جا شروع شد. در بسیاری از شهرهایی که مردم آن از قوم بختیاری بودند، موج اعتراض به این سریال راه افتاد و تجمع‌کنندگان خواستار عذرخواهی متولیان و توقف پخش این سریال شدند. این ماجرا حتی صدای اعتراض نمایندگان مردم مناطق بختیاری‌نشین در مجلس را هم بلند کرد. اسماعیل جلیلی، نماینده وقت مسجد سلیمان در پی پخش سرزمین کهن، اقدام صداوسیما را در تحریف تاریخ بختیاری؛ غیرحرفه‌ای، اختلاف‌افکنانه و دشمن‌شادکن دانست و خواستار توقف این سریال تا زمان اصلاح آن شد اما حساسیت‌ها چنان بالا رفت که اصلاحات هم موجب پخش مجدد سریال نشد. قرار بود این سریال در سال ۹۶ با نام جدید «سرزمین مادری» از اواسط مهرماه همان سال پخش شود اما با اعتراض برخی از نمایندگان مجلس متوقف شد. محمد خدابخشی، نماینده وقت مردم الیگودرز در آن سال گفته بود: سریال سرزمین کهن با وجود بازنگری و برخی تغییرات باز هم پخش نخواهد شد؛ چرا که تعدادی از نمایندگان مجلس، اصلاحات این سریال را کافی ندانستند.

 جبران عقب‌ماندگی پخش تلویزیونی از اینترنتی
پرونده پخش سریال الف ویژه صدا و سیما که تولید آن در سه مرحله از سال ۸۷ آغاز شده بود و به پخش در سال ۹۲ رسید تا یک دهه مختومه ماند تا اینکه در نیمه اول مهرماه امسال تصمیم بر پخش آن از پلتفرم تلوبیون گرفته شد. تاکنون پنج قسمت از «سرزمین مادری» از طریق پلتفرم تلوبیون در روزهای چهارشنبه عرضه شده و حالا پس از پخش چند قسمت به شکل اینترنتی، این مجموعه به تلویزیون هم راه پیدا کرده است. با پخش نخستین قسمت سریال از پلتفرم تلوبیون، «سرزمین مادری» از محاق ۱۰ساله درآمد و بنا شد هر چهارشنبه دو قسمت از این سریال منتشر شود. این در حالی بود که پیش از آن گفته شده بود این سریال به شکل هفتگی روی آنتن شبکه۳ می‌رود. پس از پخش چند قسمت از تلوبیون و استقبال مخاطبان از آن، بدون اینکه این سریال در کنداکتور پخش شبکه۳ گنجانده شود قسمت‌های اول و دوم آن پنجشنبه شب و جمعه شب گذشته روی آنتن شبکه۳ رفت.
با تصمیم مدیران شبکه۳ و بر اساس کنداکتور جدید، بناست این مجموعه تلویزیونی پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها ساعت ۲۰:۳۰ روی آنتن برود اما ماجرا اینجاست که پخش هفتگی سریال از تلویزیون از پخش هفتگی آن از تلوبیون عقب است به همین دلیل چهارشنبه گذشته، پلتفرم تلوبیون به جای دو قسمت فقط قسمت پنجم سریال را منتشر کرد و قرار است چهارشنبه این هفته هم فقط قسمت ششم منتشر شود. در هفته پیش رو قسمت‌های سوم و چهارم سریال از شبکه۳ پخش می‌شود تا به این ترتیب تلویزیون فقط دو قسمت نسبت به تلوبیون از پخش سریال عقب باشد و با این روند در مدت دو هفته آینده، پخش تلویزیونی و اینترنتی سریال به همزمانی می‌رسد تا مانع از اسپویل شدن سریال در پخش اینترنتی شود.

 تلنگری به مدیران صدا و سیما
در این ۱۰سال بارها مطالبه شد که مشکلات این سریال پرستاره حل شود و مخاطبان بتوانند شاهد تماشای این مجموعه تاریخی که چند دهه پیش از انقلاب را به تصویر می‌کشد، باشند. با وجود اصلاحیه‌های متعددی که در جلسات مختلف مدیران صدا و سیما با نمایندگان مردم مناطق بختیاری‌نشین روی سریال انجام شد، اکنون مشکلات این سریال حل شده است. «سرزمین مادری» که پس از حاشیه‌های رخ داده، مورد اصلاح و بازبینی قرار گرفت و حتی بخش‌هایی از آن دوباره فیلم‌برداری شد، با وجود چندین بار خیز رسانه ملی برای پخش، تا مهر ماه امسال اجازه پخش نداشت.
شاید قصه سریال که تاریخی است با گذشت زمان کهنه نشود اما تازگی روایت و اتمسفر ساخت آن با گذشت زمان، بیات می‌شود و دیگر حلاوت پخش در زمان خودش را ندارد.از دیگر نکات قابل توجه پس از توقیف ۱۰ساله؛ علاوه بر جای خالی برخی بازیگران این سریال همچون زنده‌یاد «حسین محب اهری»، تغییر چهره و مسن شدن بسیاری از بازیگران و به ویژه جوان شدن بازیگران خردسال آن است. علی شادمان که نقش «رهی» را بر عهده دارد و بار اصلی قصه را در فصل اول بر دوش می‌کشد در زمان ساخت سریال پسر بچه‌ای ۱۳-۱۲ساله بود. تماشای بازی او برای نخستین بار در سریالی که ۱۲-۱۰ سال پیش ساخته شده برای مخاطبی که در یکی دو سال اخیر، این بازیگر را در نقش‌هایی همچون «جاوید» سریال «یاغی» و «کاوه» در سریال «می‌خواهم زنده بمانم» دیده، عجیب است. نقش کودکی «رهی» را علی شادمان بازی کرده و شهاب حسینی و آرش مجیدی دوران جوانی و میانسالی این کاراکتر را بازی کرده‌اند.
اگرچه سرنوشت سریالی که با بودجه بیت‌المال، پنج سال برای ساخت آن زحمت کشیده شد مختوم به ماندن در آرشیو صدا و سیما نشد اما کاش این اتفاق تلنگری برای مدیران سیما باشد که در زمان بازخوانی فیلم‌نامه، صدور مجوز برای ساخت و بازبینی برای پخش به حساسیت‌های اجتماعی و تنوع قومیت‌ها توجه داشته باشند تا یک دیالوگ یا سکانس سبب جریحه‌دار شدن عواطف قومی و ملی و نادیده گرفته شدن زحمات و دلسردی هنرمندان برای تولید یک اثر فاخر نشود.

گفتنی است سیدجمال سیدحاتمی کارگردانی دوم سریال را در کنار کمال تبریزی بر عهده داشته است.