تمرکززدایی و عدالت جغرافیایی در جشنواره فیلم فجر
فارغ از اینکه کیفیت فیلم‌های جشنواره چهل و دوم فیلم فجر را تایید یا رد کنیم، نمی‌توان درباره تنوع جغرافیایی و تمرکززدایی از پایتخت در فیلم‌ها چشم‌پوشی کرد.
به گزارش دیده بان هنر و به نقل از ایرنا؛ تمرکز زدایی یکی از سیاست‌های مهمی است که در طول دولت‌های گذشته، بارها از آن سخن گفته شده و برنامه‌هایی در خصوص انجام آن ارائه شده است. یکی از اتفاقات مهمی که در جشنواره چهل و دوم فیلم فجر انجام شد، تمرکززدایی از تهران و اهمیت‌دادن به شهرهای مختلف ایران بود به گونه‌ای که بیش از ۱۰ جغرافیای مختلف در فیلم‌های بخش مسابقه و نگاه نو پیش‌روی مخاطبان قرار گرفت.
این اتفاق البته به خودی خود شاید مزیت خاصی نباشد و به طور حتم کیفیت فیلم‌ها نیز باید ارتقا یابد اما برای سینمای آپارتمانی و پایتخت‌نشین ایران، تنوع جغرافیایی و عدالت میان شهرهای مختلف کشور موضوع مهمی بود که نباید در میان نقد و نظرها و برخی مسائل تجاری و گیشه‌ای فراموش شود.
در فیلم‌های جشنواره امسال از جغرافیای کرمان و سیستان و آبادان تا گردنه حیران و اصفهان و کرمانشاه، شاهد طیف متنوعی از فیلم‌ها بودیم که نمونه‌ای از آنها در ادامه ارائه شده است:
تبریز و آستارا (گردنه حیران)
یکی از فیلم‌های مهم جشنواره از منظر تنوع جغرافیایی و به تصویر درآوردن مناظر طبیعی چشم‌نواز شمال غرب کشور، آبی روشن بود. دومین ساخته «بابک لطفی خواجه پاشا»، فیلم «آبی روشن» با موضوعی اجتماعی است و روایتی درام از مشکلات یک مرد با محوریت «مهران احمدی» است و داستان آن در شهر تبریز می‌گذرد.
یکی از فیلم‌های مهم جشنواره از منظر تنوع جغرافیایی و به تصویر درآوردن مناظر طبیعی چشم‌نواز شمال غرب کشور، «آبی روشن» ساخته «بابک لطفی خواجه پاشا» بودفیلمنامه این فیلم را «امیر ابیلی» و «داوود گنجوی» نوشته‌اند،کارگردان این فیلم «بابک لطفی‌پاشا» است و تهیه‌کننده‌گی را هم «محمد حسین میری» بر عهده دارد.
با وجود تصاویر چشم‌نواز، بازی متفاوت «مهران احمدی» و برخی شاخص‌های مثبت، این فیلم نتواسنت به دلیل برخی شعارزدگی‌ها در جشنواره مورد استقبال تماشاگران قرار گیرد.
«آپاراتچی» نیز در تبریز می‌گذرد و شاهد برخی فرهنگ‌ها و آداب و رسوم این منطقه از ایران در فیلم بودیم به خصوص اینکه کارگردان و بیشتر عوامل فیلم نیز بومی بودند. «آپاراتچی» اولین ساخته «قربانعلی طاهرفر» است. این فیلم دلبستگی‌های یک نقاش ساختمان عاشق سینما را روایت می‌کند که با اشتیاق فراوان به تولید چند فیلم موفق شده و در آرزوی ساختن اولین فیلم سینمایی خودش است.
«آپاراتچی» نیز در تبریز می‌گذرد و شاهد برخی فرهنگ‌ها و آداب و رسوم این منطقه از ایران در فیلم بودیم به خصوص اینکه کارگردان و بیشتر عوامل فیلم نیز بومی بودند«قربانعلی طاهرفر» کارگردان و «سجاد نصراللهی‌نسب» تهیه‌کننده «آپاراتچی» هستند. این فیلم با نگارش «حسین تراب‌نژاد» و «احسان لطفیان» برداشتی آزاد از کتاب «آپاراتچی» نوشته «دکتر روح الله رشیدی» است که رویدادهای آن در اوایل دهه ۶۰ شهر تبریز می‌گذرد.
«آپاراتچی» از فیلم‌اولی‌های با کیفیت جشنواره بود که توجه نسبتا خوبی نیز به آن شد.
کرمانشاه (سرپل ذهاب)
جغرافیای جنگی جشنواره امسال به مناطق غربی و جنوب غربی کشور مربوط بود جایی که سرپل‌ذهاب یکی از نقاط استراتژیک جنگی محسوب می‌شد که در فیلم آسمان غرب به آن پرداخته شدجغرافیای جنگی جشنواره امسال به مناطق غربی و جنوب غربی کشور مربوط بود جایی که سرپل‌ذهاب یکی از نقاط استراتژیک جنگی محسوب می‌شد که در فیلم آسمان غرب به آن پرداخته شد.
دومین ساخته «محمد عسگری» فیلم «آسمان غرب» بود که روایت رشادت، غیرت و میهن‌دوستی خلبان شهید «علی‌اکبرشیرودی» و دیگر همرزمانش را در روزهای آغازین جنگ ایران و عراق در سرپل‌ذهاب به تصویر می‌کشد.
بازیگران اصلی این فیلم «میلاد کی‌مرام» (در نقش شهید شیرودی) و «امیر حسین آرمان»(در نقش شهید ادیبان) هستند.
«محمد عسگری» نویسنده و کارگردان فیلم و «حبیب والی‌نژاد» تهیه کننده فیلم «آسمان غرب» هستند. «آسمان غرب» در میان منتقدان با واکنش‌های مثبت و منفی روبرو شد و اجماع دقیقی روی آن صورت نگرفت.
خرمشهر
خرمشهر به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران در زمان جنگ تحمیلی در جشنواره چهل و دوم فیلم فجر با فیلم «دست ناپیدا» بار دیگر مطرح شد. با وجود اینکه این فیلم از جمله آثار ضعیف جشنواره امسال بود اما حضور «انسیه شاه حسینی» به عنوان تنها فیلمساز زن جشنواره چهل و دوم رکوردی قابل تامل در این دوره بوده است.
داستان فیلم درباره یک زن خبرنگار است که در سالهای ابتدایی جنگ با عده‌ای زن ایثارگر آشنا می‌شود و به همین واسطه سرنوشتش دچار تغییر می‌شود.روایت این فیلم در خرمشهر می‌گذرد.
بازیگران فیلم «دست ناپیدا» «معصومه بافنده»، «نسرین احمدخانی»،«اعظم‌السادات موسوی» و…. هستند.
آبادان
آبادان در کنار خرمشهر از مهم‌ترین شهرهای جنگی ایران است که فیلم‌های مختلفی درباره مقاومت و اهمیت این شهر ساخته شده است. فیلم «پرواز۱۷۵» اولین ساخته «محمدحسین حقیقت» است. قصه فیلم «پرواز ۱۷۵» از آنجا آغاز می‌شود که کودکی جنوبی یک ماهی صید می‌کند. در داخل شکم این ماهی، انگشتری است که مشخص می‌شود به شهیدی مفقودالاثر تعلق دارد. در ادامه حوادثی رخ می‌دهد تا این انگشتر به دست مادر آن شهید که سال‌ها چشم به راه خبری از فرزندش است، برسد.
در میان بازیگران معرفی شده برای این فیلم نام «جمشید هاشم‌پور» ستاره سالهای دور سینمای ایران که در دهه ۷۰-۱۳۶۰ آثار ماندگاری را بر پرده سینماها آورده بود یکی از نقش‌های اصلی را ایفا می‌کند.
«مجنون» بهترین فیلم جشنواره فجر چهل و دوم از نگاه داوران بود که در جغرافیای عملیات خیبر، روایتگر بخش مهمی از رشادت‌های سرداران جنگ ایران و عراق بود. کارگردانی فیلم «مجنون» را «مهدی شامحمدی» برعهده دارد که از کارگردانان شناخته‌شده در سینمای مستند است و با این فیلم اولین کارگردانی فیلم بلند سینمایی را در کارنامه خود ثبت کرده است.بازیگران این فیلم «سجاد بابایی»،«حسام منظور»،«بهزاد خلج» و «شبنم قربانی» هستند.
«مجنون» بهترین فیلم جشنواره فجر چهل و دوم از نگاه داوران بود که در جغرافیای عملیات خیبر، روایتگر بخش مهمی از رشادت‌های سرداران جنگ ایران و عراق بودداستان فیلم «مجنون» درباره بخش کوتاهی از رشادت‌های برادران شهید «زین‌الدین» است. این فیلم برشی از حماسه آفرینی شهیدان «مهدی و مجید زین‌الدین» و رزم‌آوران لشگر ۱۷ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) قم در جزیره مجنون و عملیات بزرگ خیبر را به تصویر می‌کشد.
تصویربرداری این فیلم در شهر آبادان انجام شده است.
ساوه
«شکار حلزون» یکی از فیلم‌های غیرجنگی با تم اجتماعی و خانوادگی جشنواره بود که در روستاهای اطراف ساوه فیلمیرداری شده بود.«شکار حلزون»، اولین ساخته «محسن جسور» است که پیش از این سابقه فعالیت حرفه‌ای در زمینه تئاتر و عکاسی سینما را داشته است، به گواه تیتراژ فیلم کوشیده برداشتی آزاد از نمایشنامه مشهور «مرگ و دوشیزه» نوشته «آریل دورفمان» باشد. «محسن جسور» در اولین تجربه بلند سینمایی‌اش به سراغ درامی شخصیت‌محور رفته که رابطه میان زنی جوان و پیرمردی بیمار و از کار افتاده، پایه و اساس درام اصلی فیلم را تشکیل می‌دهد.
فیلم «شکار حلزون» روایتگر قصه «مینو»، زن جوان سرپرست خانواده‌ای است که برای تامین معاش در یک شرکت خدماتی و نظافتی مشغول به کار است. او با پیشنهاد شغل پرستاری از پدر یک جوان مواجه می‌شود که شرط پذیرفتن این شغل با حقوق مناسب، جاری شدن صیغه محرمیت میان آن‌هاست.
سیستان و بلوچستان
سیستان و بلوچستان به عنوان یکی از محروم‌ترین استان‌های کشور نیز در جشنواره چهل و دوم فیلم فجر نماینده داشت. فیلم «میرو» سومین اثر «حسین ریگی» از هنرمندان بومی سسیستان و بلوچستان است. فیلم «میرو» با محوریت نمادین یکی از بسیجیان نوجوان شهرستان چابهار و اراده وی برای عزیمت به جبهه‌های جنگ، تحت تاثیر سردار شهید «حاج قاسم میرحسینی» ساخته شده است. این فیلم مقاومت مردم سیستان در هشت سال دفاع مقدس را روایت می‌کند.
سیستان و بلوچستان به عنوان یکی از محروم‌ترین استان‌های کشور نیز با فیلم «میرو» در جشنواره چهل و دوم فیلم فجر نماینده داشتبازیگران این فیلم، «سودابه بیضایی» و «امیررضا دلاوری» هستند که جمعی از هنرمندان بومی استان سیستان و بلوچستان نیز در کنار آنها در این فیلم ایفای نقش داشته‌اند.
بنیاد شهید و امور ایثارگران و بنیاد سینمایی فارابی سرمایه‌گذاران فیلم «میرو» هستند.
گلستان و شاهرود (جنگل ابر)
جغرافیای شمال کشور به عنوان یکی از چشم‌نوازترین مناطق ایران و جهان در جشنواره چهل و دوم فیلم فجر چند نماینده داشت که «ظاهر» یکی از آنها بود. فیلم «ظاهر» اولین تجربه سینمایی «حسین عامری» است. داستان فیلم «ظاهر» روایت ظاهر ۱۸ ساله است که در شمال کشور سرباز است. او با اکبر و زیبا پیرمرد و پیرزنی که در کلبه‌ای نزدیک پادگان زندگی می‌کنند آشنا می‌شود و همزمان عاشق یک دختر روستایی می‌شود. در ادامه اتفاق‌هایی برایش رقم می‌خورد. داستان این فیلم در روستای ابر روایت می‌شود.
به غیر از «روح‌الله زمانی» بازیگر فیلم «خورشید» که با این فیلم به شهرت دست پیدا کرد و حالا تبدیل به یکی از بازیگران نوجوان پرکار سینما شده است از دیگر بازیگرانی که می‌توانیم در این فیلم به آن اشاره کنیم «یدالله شادمانی» و «حامد محمودی» است.
تهیه‌کنندگی این فیلم را کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بر عهده دارد.
کرمان (بم)
رشادت‌ها و مدیریت‌های جهادی «احمد کاظمی» در فیلم «احمد» در جغرافیای بم و کرمان به نمایش درآمده است. «امیرعباس ربیعی» کارگردان فیلم «احمد» است. فیلم «احمد» برای اولین بار قصه‌ای ناگفته از ۱۸ ساعت ابتدایی حادثه تراژیک زلزله بم و اقدامی قهرمانانه در این ساعات پُرالتهاب را همزمان با بیستمین سالگرد این اتفاق روایت می‌کند؛ یادی از رشادت‌های «شهید احمد کاظمی» در زلزله بم. خلاصه داستان رسمی فیلم این است: «ساعتی پس از زلزله، احمد کاظمی وارد فرودگاه بم می‌شود..»
این اثر توسط سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و سازمان سینمایی سوره تولید شده است.
لواسان/کردان
با وجود اینکه جغرافیای «صبحانه با زرافه‌ها» مشخص نیست اما به نظر می‌رسد به مناطق خوش و آب‌وهوای حومه تهران از جمله کردان یا لواسان مربوط باشد. کارگردان فیلم «صبحانه با زرافه‌ها» سروش صحت است گه سبک فیلمسازی او دیگر به امضای شخصی‌اش بدل شده است. این فیلم کمدی نیز اثری جدید و خلاقانه از این کارگردان است.
ترکیب جذاب و متفاوت بازیگران دومین فیلم «سروش صحت» باعث می‌شود «صبحانه با زرافه‌ها» را به عنوان یکی از آثار پربازیگر که امید بالایی هم در گیشه خواهد داشت بشناسیم. «بهرام رادان»، «پژمان جمشیدی»،«هوتن شکیبا»،«بیژن بنفشه‌خواه» و «هادی حجازی‌فر» از بازیگران این فیلم کمدی هستند..
اصفهان(خور و بیابانک)
اصفهان نیز در جشنواره چهل و دوم فیلم فجر نماینده داشت و فیلم «شور عاشقی» با دورنمایه‌های تاریخی -مذهبی در بیابان‌های این استان فیلمبرداری شده بود.«شور عاشقی» سومین ساخته سینمایی «داریوش یاری» است که پیش از این هم مستند جالب و تاریخی «کربلا جغرافیای تاریخ» را درباره واقعه عاشورا ساخته بود.
با وجود انتقاداتی که به کیفیت فیلم‌های جشنواره چهل و دوم فیلم فجر می‌شود، فیلم‌های امسال جشنواره از حیث تنوع جغرافیایی و پرداختن به مکان‌های مختلف کشور که در راستای سیاست تمرکرزدایی از پایتخت انجام شده، تنوع و تکثر زیادی داشتفیلم «شور عاشقی» درباره کاروان اسرای کربلاست که از کوفه تا شام حرکت می‌کنند و سلما زنی است که مامور می‌شود رسانه کاروان اسرای کربلا و حضرت زینب (س) باشد و با آگاهی دادن آدمهایی که توسط شمر و ماموران فریب خورده‌اند را روشن کند.
در واقع، این زن کار آگاهی‌سازی را انجام می‌دهد تا نگذارد جای جلاد و شهید عوض شود و حقیقت بار دیگر گم شود. او که پرچم یا حسین (ع) را بلند کرده و در پیشاپیش کاروان حضرت زینب (س) حرکت می‌کند، خودش نیز یکی از یاران کربلا می‌شود. بازیگران این فیلم «شهره موسوی»، «پیام احمدی‌نیا»، «مهدی زمین‌پرداز»، «سیامک صفری»، «نادر فلاح»، «علی استادی» هستند.
عمده تصویربرداری این فیلم در یکی از مناطق کویری «خور و بیابانک» انجام شده است.
جمع بندی
۱. با وجود انتقاداتی که به کیفیت فیلم‌های جشنواره چهل و دوم فیلم فجر می‌شود، فیلم‌های امسال جشنواره از حیث تنوع جغرافیایی و پرداختن به مکان‌های مختلف کشور که در راستای سیاست تمرکرزدایی از پایتخت انجام شده، تنوع و تکثر زیادی داشت و درمقابل فیلم‌های آپاراتمانی سالهای گذشته قرار می‌گرفت.
موضوع عدالت جغرافیایی و تمرکززدایی از تهران اتفاق مهمی است که در این دوره تبلور جدی داشت و امید است در ادامه نیز استمرار داشته باشد۲.بررسی تنوع جغرافیایی در فیلم‌های جشنواره امسال نشان می‌دهد که همچون بحث سوژه‌ها در فیلمنامه، موضوع جغرافیا در فیلمبرداری نیز در ایران بسیار جای تامل دارد و نقاط مختلف زیادی در ایران وجود دارند یا اصلا پرداخت مناسبی از آن نشده و یا از ظرفیت‌های چشم‌نواز و استثنایی آنها بهره‌ای برده نشده است.
۳.ناگفته پیداست که تنها لوکیشن جذاب و جغرافیای جدید باعث ارتقای کیفی فیلم‌ها نمی‌شود و لزوم توجه به فیلمنامه‌های مرتبط و کارگردان‌های مسلط در بهره‌گیری از این فضاها به شدت احساس می‌شود، با این وجود بحث عدالت جغرافیایی و تمرکززدایی از تهران اتفاق مهمی است که در این دوره تبلور جدی داشت و امید است در ادامه نیز استمرار داشته باشد.
